• About
  • Terms and Conditions
  • Privacy & Policy
  • Contact
Wednesday, October 15, 2025
Maharashtra News Network
  • महाराष्ट्र न्युज नेटवर्क
  • महाराष्ट्र जैन वार्ता
No Result
View All Result
  • महाराष्ट्र न्युज नेटवर्क
  • महाराष्ट्र जैन वार्ता
No Result
View All Result
Maharashtra News Network
No Result
View All Result
  • महाराष्ट्र न्युज नेटवर्क
  • महाराष्ट्र जैन वार्ता

स्वयं की नींद के स्वामी बनें : प. पू. प्रवीणऋषिजी म. सा.

August 14, 2025
0
402606641 901010468050409 4439190638996973004 n
1
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter
Spread the love

महाराष्ट्र जैन वार्ता

पुणे : मन के तूफानों को साथ लेकर नींद के अधीन होना है, या बाहरी दुनिया को भुलाकर शांति से नींद लेनी है, यह तय करना हमारा खुद का काम है। इसके लिए ज़रूरी है कि हम अपनी नींद के स्वयं ‘स्वामी’ बनें, ऐसा प्रतिपादन प. पू. प्रवीणऋषिजी म. सा. ने किया।

प. पू. प्रवीणऋषिजी म. सा. ने कहा कि नींद यह क्रिया हम सभी के द्वारा सहज रूप से घटती है। लेकिन नींद की कला सभी को नहीं आती। नींद को ‘कला’ कहने के पीछे विशेष कारण है, जहां भी कला होती है, वहां स्वाभाविक रूप से सौंदर्य भी आता है।

जहां कला नहीं, वहां सौंदर्य नहीं; और जहां सौंदर्य नहीं, वहां शिव अर्थात दिव्य शक्ति नहीं होती। और जहां शिव नहीं, वहां सत्य भी नहीं होता। इसलिए ही कहा गया है, सत्यम, शिवम्, सुंदरम्।
जब सत्य शिवमय और सुंदर होता है, तभी वह सत्य अधिक आकर्षक और अनुभूतिपूर्ण लगता है।

ठीक वैसे ही नींद की अवस्था भी होती है। नींद एक सत्य अवस्था है, शिवमय है और सुंदर भी है, और उसे वैसी ही होनी चाहिए। नींद की इस विश्राम अवस्था से जीवन को एक नया आयाम मिलता है। बीता हुआ दिन और बीती हुई रात कभी लौटकर नहीं आते।

रात के अंधकार में यदि जीवन को सार्थक बनाने का प्रयास किया जाए, तो उजाले के साथ एक नया अध्यात्मिक आरंभ हो सकता है। जैसे आंखें बंद होते ही प्रमाद (अविवेक) उभर सकता है, वैसे ही आंखें बंद होते ही ध्यान की अवस्था भी प्राप्त की जा सकती है।

इसके लिए जीवन जीते हुए, अपने ऊपर और अपनी इंद्रियों पर नियंत्रण आवश्यक है। मान लीजिए, अगर मैंने एक घंटा कार्य किया तो मुझे उसके बदले में कुछ पाने की अपेक्षा होती है। यदि उस एक घंटे से जो कुछ मिला वह सुखदायक लगता है, तो सोचिए कि रोज़ाना 6-7 घंटे की नींद से हमारे शरीर में कितनी प्रचुर ऊर्जा उत्पन्न होती होगी!

जब हम कोई क्रिया करते हैं, तो हमारी पाँचों इंद्रियाँ सक्रिय होती हैं। लेकिन नींद की अवस्था में हम इतने गहरे सोते हैं कि चलना, बोलना, देखना, खड़ा रहना, ये सारी क्रियाएँ बंद हो जाती हैं। हमारे चारों ओर होने वाली गतिविधियाँ – जैसे दृश्य, आवाज़ें, गंध, स्वाद, स्पर्श, इनका हमें अनुभव नहीं होता। इसका अर्थ है कि हमारी इंद्रियाँ भी नींद में विश्राम की अवस्था में होती हैं।

असल में, नींद एक स्वाभाविक क्रिया है। लेकिन यदि हम इस क्रिया को जागरूकता और विवेक के साथ नियंत्रित करना सीखें, तो इससे प्राप्त होने वाली ऊर्जा कहीं अधिक शक्तिशाली होगी। तब हम परिस्थितियों के गुलाम नहीं रहेंगे, बल्कि अपने निर्णयों और विचारों के स्वामी बनकर जीवन जी सकेंगे।

इसके लिए करना यही है कि नींद लेने से पहले खुद को ‘निराकार’ करना है, आत्मरूप में स्थित होकर सोना है। यदि हम मन में पछतावा, बीती बातों की चिंता या भविष्य की चिंता लेकर सोएंगे, तो मन में केवल द्वेष का तूफान उठेगा। क्योंकि नींद विकारों का कारण भी बन सकती है और स्वस्थता का स्रोत भी। इसलिए यह देखने की ज़रूरत है कि नींद रोग का घर न बने, बल्कि योग का मंदिर बने।

August 2025 2

Latest Articles

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

October 15, 2025
43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

October 15, 2025

HAPPY BIRTHDAY ICON OF JAIN SAMAJ

October 15, 2025

बार्शी पोलिसांची कारवाई! खुले प्लॉट आणि रस्त्यावर उघड्यावर दारू पिणाऱ्या 18 जणांना ताब्यात

October 15, 2025

पुण्यात कोयता नाचत दहशत निर्माण करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या आरोपीला पुणे पोलिसांनी त्वरित अटक करून काढली धिंड

October 15, 2025
Load More
Previous Post

पर्युषण पर्व में क्षमा, संयम, तप जैसे मूल्यों का उत्सव मनाएं : प.पू. प्रवीणऋषीजी म.सा.

Next Post

सायबर चोरांकडून तिघांना ४३ लाखांचा गंडा

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Recent News

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

October 15, 2025
43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

October 15, 2025
अपने अज्ञान को स्वीकारें : प. पू. प्रवीऋषिजी म. सा.

स्वयं के जीवन के सूत्रधार बनें : प. पू. प्रवीणऋषिजी म. सा.

October 14, 2025
चोरलेल्या मोटारीतून घरफोडीचे गुन्हे करणारा गजाआड

चोरलेल्या मोटारीतून घरफोडीचे गुन्हे करणारा गजाआड

October 14, 2025
स्कोडा कार चोरणारे दोन अल्पवयीन मुले ताब्यात

स्कोडा कार चोरणारे दोन अल्पवयीन मुले ताब्यात

October 14, 2025
  • Trending
  • Comments
  • Latest
पुण्यातील पोलीसांवर हल्ला करणारे आरोपी सोलापूर पोलीसांनी पकडले

पुण्यातील पोलीसांवर हल्ला करणारे आरोपी सोलापूर पोलीसांनी पकडले

August 26, 2024
ठेकेदाराने पोलिसांना फाशी घेण्याची दिली धमकी

कोंढव्यात तरुणीवर डिलिव्हरी बॉयचा बलात्कार

July 3, 2025
विजयकांत कोठारी को “श्रमण संघरत्न” पुरस्कार से सम्मानित

विजयकांत कोठारी को “श्रमण संघरत्न” पुरस्कार से सम्मानित

June 19, 2025
सराईत दोन गुन्हेगाराना पिस्तुलासह पकडले

सराईत दोन गुन्हेगाराना पिस्तुलासह पकडले

August 10, 2024
बार्शीत अपहरणाची सावट : दोन अल्पवयीन मुली बेपत्ता

बार्शीत अपहरणाची सावट : दोन अल्पवयीन मुली बेपत्ता

June 4, 2025
WhatsApp Image 2021 07 08 at 2.43.19 PM 2

वाहन चोरी करणाऱ्या दोन इसमांना दरोडा विरोधी पथकाकडुन अटक !

0
20210708 135837 0000

रेझिंग डे सप्ताहानिमित्त लष्कर पोलीस स्टेशन येथील बालस्नेही कक्षाचे उद्घाटन

0

सराईत गुंड पिस्टलसह जेरबंद

0
cropped 20210708 135837 0000 8

उस्मानाबाद पोलीसांच्या ताब्यातुन पळून गेलेला आरोपीस २४ तासाच्या आत जेलबंद

0
WhatsApp Image 2021 07 08 at 2.43.13 PM 1

कात्रज चौकामध्ये आंमली पदार्थ केले जप्त

0
सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

October 15, 2025
43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

October 15, 2025

HAPPY BIRTHDAY ICON OF JAIN SAMAJ

October 15, 2025

बार्शी पोलिसांची कारवाई! खुले प्लॉट आणि रस्त्यावर उघड्यावर दारू पिणाऱ्या 18 जणांना ताब्यात

October 15, 2025

पुण्यात कोयता नाचत दहशत निर्माण करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या आरोपीला पुणे पोलिसांनी त्वरित अटक करून काढली धिंड

October 15, 2025

Editor Information

Maharashtra News Network

अभिजीत डुंगरवाल

अभिजीत डुंगरवाल हे महाराष्ट्र जैन वार्ता व महाराष्ट्र न्युज नेटवर्क चे संपादक आहेत. त्यांनी लोकमत, पुढारी मध्ये पत्रकारितेचे काम करून नंतर स्वतःचे महाराष्ट्र जैन वार्ता नावाने मासिक ऑगस्ट 2015 मध्ये चालू केले व महाराष्ट्र न्युज नेटवर्क नावाने साप्तहिक २०२३ मध्ये चालू केले. आज ते दोन्ही साप्ताहिक महाराष्ट्रातील लोकप्रिय साप्ताहिक म्हणून ओळखले जात आहे.

Contact Number :

+91 – 9923133815

ABOUT US

MAHARASHTRA JAIN WARTA

WEEKLY NEWS PAPER

RNI NO:MAHMUL/2016/67570

TITLE CODE:MAHMUL/03377

 

MAHARASHTRA NEWS NETWORK

WEEKLY NEWS PAPER

RNI NO:MAHMAR/2023/88387

TITLE CODE:MAHMAR/52531

Address:

Maharashtra Jain Warta/Maharashtra News Network

Tulsi Apartment, Office No 301, Near Mahavir Park, Kondhwa (B),Pune 411048 .Maharashtra 

Browse by Category

Recent News

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

सोलापूर आर्थिक फसवणूक प्रकरणात आरोपी दांपत्याला आंध्रप्रदेशातून अटक

October 15, 2025
43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

43 गुन्ह्यांतील 2 लाख 72 हजार रुपयांचा मुद्देमाल नष्ट

October 15, 2025

Maharshtra Jain Warta Updates

Maharashtra News Network Updates

No Result
View All Result
  • महाराष्ट्र न्युज नेटवर्क
  • महाराष्ट्र जैन वार्ता

© 2024 Maharashtra Jain Warta